Δευτέρα 9 Ιανουαρίου 2012
Τετάρτη 3 Μαρτίου 2010
Μικρά παιδιά και ΤΠΕ
Είναι εκπληκτικό πώς τα παιδιά, και αναφέρομαι σε παιδιά Α΄δημοτικού, ανταποκρίνονται σε κάθετι καινούριο και διαφορετικό από τα συνηθισμένα. Στα πλαίσια της ευέλικτης και με σκοπό να διερευνήσω την επαφή των μικρών παιδιών με τη χρήση του Η/Υ για μια μελλοντική εφαρμογή της ιστοεξερεύνησης μου, τους είπα ότι θα παίξουμε ένα παιχνίδι με τον Η/Υ , αλλά θα έπρεπε πρώτα να τους δείξω πώς λειτουργεί το πληκτρολόγιο. Εντυπωσιάστηκα πρωτίστως από την πλήρη έλλειψη μαθητικού θορύβου και την απόλυτη προσοχή τους και προσήλωσή τους στα λεγόμενα. Εντυπωσιάστηκα επίσης, όταν σχεδιάζοντάς το πληκτρολόγιο στον πίνακα, άκουσα να με καθοδηγούν οι μικροί μου μαθητές υποδεικνύοντάς μου τη θέση και τη λειτουργία κάποιων "βασικών " πλήκτρων για το word ,όπως το enter,το backspace, το κενό και το shift. Έμαθα ακόμη ότι μερικοί από αυτούς χειρίζονται στο σπίτι τους Η/Υ. Ο πληροφορικός εγγραμματισμός σε όλο του το μεγαλείο! Είναι αξιολάτρευτο!
Τρίτη 2 Μαρτίου 2010
Τετάρτη 24 Φεβρουαρίου 2010
Τρίτη 23 Φεβρουαρίου 2010
Σύγχρονες θεωρίες μάθησης
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΗΜΕΡΑ
Είναι κοινός τόπος στην εκπαίδευση ότι οι διδάσκοντες και οι διδασκόμενοι θεωρούν τη μάθηση σαν ένα προϊόν που πουλάει, το οποίο μεταφέρεται δια μέσου της διδακτικής πράξης από τον εκπαιδευτή στον εκπαιδευόμενο.
Πάνω σ’ αυτή την αντίληψη θεσμοθετούνται ολόκληρα εκπαιδευτικά συστήματα. Γενιές ολόκληρες εκπαιδευτικών διαμόρφωσαν συνειδήσεις και πρακτικές βασισμένες στην αρχή των «συγκοινωνούντων δοχείων», όπου οι γνώσεις μεταφέρονται δια της διδασκαλίας στις δεξαμενές των διδασκομένων. Εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις δεκάδων χρόνων που συνεισέφεραν στην πορεία των εκπαιδευτικών συστημάτων, οδήγησαν ένα σύνολο ανθρώπινου δυναμικού στο χώρο της παιδείας, με υψηλό ψυχικό κόστος στο σημείο μηδέν.
Είναι γεγονός ότι κατά διαστήματα προτείνονται «βιταμίνες» (διαθεματικότητα, ολιστική προσέγγιση της μάθησης) για να κάνουν πιο δημιουργική τη μεταβίβαση της γνώσης. Η μεταφορά και μεταβίβαση της γνώσης συντελείται πιο αποτελεσματικά με μεθόδους οι οποίες εμπλουτίζουν τη διδακτική διαδικασία με ποικιλίες μορφών διδασκαλίας [http://www.eap.gr/programmes/ekp/ekp65/docs/AR1.doc]
Το μοντέλο μεταβίβασης της μάθησης φτάνει στα όριά του; Αν ναι τότε ποια είναι αυτά τα όρια; Ίσως είναι δύσκολο να απαντηθεί. Τα αποτελέσματα που εμφανίζονται (σχολική αποτυχία, άγχος) και η εμπειρία δείχνουν ότι η διαδικασία της μάθησης , στο σύνολό της, χρειάζεται διαφορετική αντιμετώπιση.
Η τεχνολογία ανοίγει πλέον νέους δρόμους και προσφέρει περισσότερες δυνατότητες, λειτουργώντας πολλαπλασιαστικά στο φαινόμενο της μάθησης όπου με την εισαγωγή της όσο το δυνατόν μικρότερης ποσότητας πληροφορίας να έχουμε το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα (μαθησιακά άτμητα). Είναι αυτονόητο πως η χρήση της τεχνολογίας δεν είναι πανάκεια, αλλά υποστηρικτική του φαινομένου της μάθησης.
Η μάθηση κατακτάται από τον ίδιο τον ενδιαφερόμενο μέσα από συγκεκριμένες πρακτικές και μεθόδους, όπως η μέθοδος με ανακάλυψη. Η μάθηση δεν είναι προϊόν διδακτικής πράξης , αλλά μαθησιακής (Ausubel 1978).
Στην παρούσα εργασία γίνεται προσπάθεια να παρουσιαστεί το φαινόμενο της μάθησης, μέσα από μια συνοπτική παράθεση κάποιων από τις θεωρίες μάθησης και στην εφαρμογή τους σε Συστήματα Διαχείρισης Μάθησης (Learning Management Systems – LMS) και εξ’ Αποστάσεως Μάθησης.
ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟΣ (BEHAVIORISM)
Για το συμπεριφορισμό η μάθηση συνίσταται στην τροποποίηση της συμπεριφοράς. Ο συμπεριφορισμός δεν ενδιαφέρεται για τις εσωτερικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα στο μυαλό του μαθητή, αλλά εστιάζει την προσοχή του στην ανάλυση των χαρακτηριστικών εισόδου - εξόδου της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Η μάθηση, συνεπώς, είναι ζήτημα δημιουργίας συνδέσεων μεταξύ των ερεθισμάτων και των αντιδράσεων, ενώ για να αντιληφθούμε την πολυπλοκότητα των συμπεριφορών πρέπει να τις κατατμήσουμε σε μαθησιακά άτμητα [www.ecedu.upatras.gr/ICTE.pdf].
Βασικές αρχές του συμπεριφορισμού:
Αντικείμενο μελέτης είναι η παρατηρήσιμη συμπεριφορά και όχι οι εσωτερικές νοητικές διεργασίες.
Η συμπεριφορά μελετάται με βάση τη σχέση ερεθίσματος (stimuli) – αντίδρασης (response). Μάθηση είναι η μεταβολή της συμπεριφοράς που προκύπτει μέσω των εμπειριών και της εξάσκησης[http://cds.lib.auth.gr/submit/archive/Griza/gri-2005 513/chapter_2_Learning_Theories _and_Educational_Technology.pdf].
Βασική θεωρείται, επίσης, η ενίσχυση σε ένα ερέθισμα.
Η αρχή ενίσχυσης μπορεί να εφαρμοστεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο σε εκπαιδευτικό λογισμικό, καθώς επίσης και κατά τη δημιουργία εκπαιδευτικού υλικού σε μια πλατφόρμα εξ’ αποστάσεως εκπαίδευσης [Μητροπούλου Β. 2002].
ΘΕΩΡΙΑ ΓΝΩΣΤΙΚΟΥ ΦΟΡΤΙΟΥ (COGNITIVE LOAD THEORY)
Διατυπώθηκε από τον J. Sweller, με σκοπό την εφαρμογή της γνωστικής ψυχολογίας στο διδακτικό σχεδιασμό.
Οι βασικές παραδοχές της θεωρίας του γνωστικού φορτίου αφορούν τη γνωστική αρχιτεκτονική του ανθρώπινου νου, δηλαδή:
τις περιορισμένες δυνατότητες της μνήμης εργασίας
την απεριόριστη χωρητικότητα της μακρόχρονης μνήμης
την κωδικοποίηση της γνώσης σε σχήματα (schemata – Piaget) και
το ρόλο της εποικοδόμησης και αυτοματοποίησης των σχημάτων στη μάθηση.
Οι κύριοι στόχοι της διδασκαλίας είναι η εποικοδόμηση και αυτοματοποίηση σχημάτων. Αν τα σχήματα είναι αποθηκευμένα στη μακροχρόνια μνήμη, για να οικοδομηθούν πρέπει να μεταφερθούν στη μνήμη εργασίας. Το φορτίο της μνήμης εργασίας εξαρτάται από τον αριθμό των στοιχείων που πρέπει να επεξεργαστούν ταυτόχρονα.
Οι δυνατότητες της μνήμης εργασίας μπορούν να αυξηθούν χρησιμοποιώντας μηνύματα διπλής μορφής, δηλαδή οπτικά και ηχητικά, ώστε να γίνεται αξιοποίηση και των δύο καναλιών επεξεργασίας και εισόδου των πληροφοριών στον εγκέφαλο, του οπτικού και του ακουστικού.
Για παράδειγμα, μπορεί να δημιουργηθεί κατάλληλο λογισμικό στο οποίο γίνεται εκμετάλλευση και των δύο καναλιών με αφήγηση, κείμενο και εικόνα ταυτόχρονα. Ανάλογα με τον τύπο του μαθητή (οπτικού ή ακουστικού) δίνεται η δυνατότητα επιλογής της χρήσης ενός μόνο καναλιού (οπτικό ή ακουστικό) ή και των δύο ταυτόχρονα.
Από τη θεωρία του γνωστικού φορτίου προκύπτουν πρότυπα σχεδιασμού διδακτικών μέσων και πρακτικών που ανταποκρίνονται στις δομές της ανθρώπινης γνωστικής αρχιτεκτονικής. Ο σχεδιασμός των διδακτικών μέσων πρέπει να γίνεται με προσοχή ως προς τη δομή της παρουσίασης των πληροφοριών, ώστε να αποτραπεί η υπερφόρτωση της μνήμης εργασίας.
ΕΠΟΙΚΟΔΟΜΗΤΙΣΜΟΣ (CONSTRUCTIVISM)
Ο εποικοδομητισμός δίνει έμφαση στην αλληλεπίδραση ατόμων και καταστάσεων για την απόκτηση και βελτίωση δεξιοτήτων και γνώσεων.
Σύμφωνα με τη θεωρία του εποικοδομητισμού η μάθηση είναι μια υποκειμενική και εσωτερική διαδικασία οικοδόμησης νοημάτων και θεωρείται αποτέλεσμα οργάνωσης και προσαρμογής των νέων πληροφοριών σε ήδη υπάρχουσες γνώσεις. Έτσι πρέπει να λαμβάνονται υπόψη το γνωστικό επίπεδο και οι αντιλήψεις των μαθητών. Αυτοί δομούν τα νοητικά τους σχήματα από γεγονότα που βιώνουν (εμπειρίες) και τα οποία φιλτράρονται μέσα από τις προηγούμενες εμπειρίες τους [http://cdc.lib.auth.gr/submit/archive/Griza/gri-2005513/chapter_2_Learning_Theories_and_Educational_Technology.pdf].
Σύμφωνα με τον Piaget η αφομοίωση και η προσαρμογή αποτελούν βασικές έννοιες της θεωρίας του εποικοδομητισμού [www.ecedu.upatras.gr/ICTE.pdf]. Η αφομοίωση είναι ενέργεια του οργανισμού να εντάξει πληροφορίες και εμπειρίες σε σχήματα δραστηριοτήτων που ήδη διαθέτει (εσωτερικές γνωστικές δομές). Κατά την αφομοίωση γίνεται ενσωμάτωση νέων αντικειμένων και γεγονότων στα υπάρχοντα νοητικά σχήματα. Η αναπροσαρμογή είναι η διεργασία της μεταβολής των εσωτερικών γνωστικών δομών ώστε να εναρμονιστούν με το εξωτερικό περιβάλλον. Η αφομοίωση και αναπροσαρμογή είναι διεργασίες που λειτουργούν μαζί. Καθώς η πραγματικότητα αφομοιώνεται, οι γνωστικές δομές ανασχηματίζονται.
Κατά τους R. Gagne και Bruner, ο μαθητής μπορεί να μάθει οτιδήποτε, εφόσον έχει αφομοιώσει όλες τις σχετικές, με το προς μάθηση αντικείμενο (εφόσον του δοθεί στο ανάλογο επίπεδο της ηλικίας του), προηγούμενες γνώσεις. Η δομή του περιεχομένου της γνωστικής ύλης πρέπει να είναι οργανωμένη με ιεραρχικό τρόπο. Για να προχωρήσει ο μαθητής από το ένα επίπεδο στο άλλο πρέπει πρώτα να καταστήσει τις γνώσεις από όλα τα προηγούμενα [Μητροπούλου Β. 2002].
Η άποψη αυτή βρίσκει εφαρμογή σε ένα Σύστημα Διαχείρισης Μάθησης στην εξ’ Αποστάσεως Εκπαίδευση με το Παιδαγωγικό Μονοπάτι (πρότυπο Sharable Content Object Reference Model – SCORM).
ΘΕΩΡΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ (INFORMATION PROCESSING THEORY)
Δύο βασικές παραδοχές βρίσκονται στο κέντρο της θεωρίας επεξεργασίας της πληροφορίας:
· η ανθρώπινη μνήμη είναι ένας ενεργός και οργανωμένος επεξεργαστής πληροφοριών και
· η προηγούμενη γνώση παίζει σπουδαίο ρόλο στη μάθηση.
[http://cds.lib.auth.gr/submit/archive/Griza/gri-2005-513/chapter_2_Learning_Theories_and_Educational_Technology.pdf]
Η θεωρία επεξεργασίας πληροφοριών στηρίζεται στην υπόθεση ότι το ανθρώπινο μυαλό συνεχώς προσλαμβάνει πληροφορίες από το εξωτερικό ή το εσωτερικό περιβάλλον, τις επεξεργάζεται και τις αποθηκεύει αναλόγως σε μνήμες διαφορετικής χωρητικότητας (μακροπρόθεσμη και βραχυπρόθεσμη). Ο εγκέφαλος, δηλαδή, λειτουργεί όπως ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής, στον οποίο εισάγονται τα στοιχεία ή οι πληροφορίες, γίνεται η επεξεργασία τους και εξάγονται τα αποτελέσματα, βάσει των οποίων συμπερασμάτων δείχνουν ότι η μάθηση πραγματοποιήθηκε.
Σύμφωνα με το μηχανισμό μνήμης, η θεωρία επεξεργασίας πληροφοριών διακρίνει τη μνήμη σε βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη. Η βραχυπρόθεσμη αποτελεί το χώρο επεξεργασίας των πληροφοριών. Τα δεδομένα κωδικοποιούνται, αποθηκεύονται προσωρινά εκεί και διατηρούνται για 20 δευτερόλεπτα. Μέσω, όμως, της επανάληψης οι πληροφορίες διατηρούνται περισσότερο χρόνο, συστηματοποιούνται, δομούνται με κατάλληλο τρόπο και αποθηκεύονται μόνιμα στη μακροπρόθεσμη μνήμη. Στην περίπτωση ανάκλησης των πληροφοριών από τη μακροπρόθεσμη μνήμη γίνεται πρώτα το πέρασμά τους στη βραχυπρόθεσμη και ύστερα η εξωτερίκευσή τους.
Η βραχυπρόθεσμη μνήμη συγκρατεί περιορισμένο μόνο αριθμό πληροφοριών σε μια δεδομένη στιγμή. Εάν είναι πλήρης, η νέα πληροφορία που ανακαλείται είτε από το εξωτερικό περιβάλλον, είτε από τη μακροπρόθεσμη μνήμη, γίνεται αποδεκτή στη θέση της παλιάς, η οποία χάνεται. Μέσω της επανάληψης, όμως, είναι δυνατό να διατηρηθεί η παλιά πληροφορία στη βραχυπρόθεσμη μνήμη για περισσότερο καιρό.
Με βάση τη θεωρία της επεξεργασίας των πληροφοριών ο εκπαιδευτικός μπορεί να επηρεάσει θετικά το φαινόμενο της μάθησης, αν χρησιμοποιήσει κατάλληλες διδακτικές ενέργειες, όπως η διέγερση της προσοχής των μαθητών, η χρήση εποπτικών μέσων, hypermedia. [Τριλιανός]
ΕΞ’ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΜΑΘΗΣΗ
Ορισμός
Στο πιο βασικό της επίπεδο η εξ’ αποστάσεως μάθηση λαμβάνει χώρα όταν ο καθηγητής και ο μαθητής χωρίζονται από φυσική απόσταση και η τεχνολογία (Η/Υ, φωνή, βίντεο) χρησιμοποιείται για να γεφυρώσει το χάσμα.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Διαμοιρασμός γνώσης (Sharp of Knowledge)
Αλληλεπίδραση μεταξύ δασκάλου – μαθητή
Διαχείριση μαθήματος – τάξης – σχολείου
Ενδυνάμωση (motivation) της επιθυμίας για πρόσβαση στη γνώση
Αυτοαξιολόγηση (self-evaluation) των μαθητών για το ποσοστό αφομοίωσης της γνώσης
Προσαρμοστικότητα (adaptivity) στις προσωπικές ανάγκες δασκάλου – μαθητή
Ποιες είναι οι διαστάσεις της εφαρμογής ενός Συστήματος Διαχείρισης Μάθησης (LMS) σε ένα σχολείο;
1. Αποθήκευση και προβολή του εκπαιδευτικού πολυμεσικού υλικού
2. Εξ’ αποστάσεως διαχείριση μέσω φυλλομετρητή (browser) για κάθε χρήστη και διαχειριστή. Δεν απαιτούνται ειδικές γνώσεις για τη διαχείρισή του.
3. Δυνατότητα δημιουργίας διαφορετικών τύπων χρηστών άρα:
· Προσαρμογή του ΣΔΜ στις προσωπικές ανάγκες του κάθε χρήστη
· Δυνατότητα στο σύνολο των καθηγητών ενός σχολείου να δημοσιεύσουν το υλικό τους. Το Σύστημα μπορεί να διαχειριστεί, ταυτόχρονα, μέχρι και 20.000 μαθήματα.
Η ανάγκη συνεύρεσης δασκάλου – μαθητή στον ίδιο χώρο (τάξη), παύει να έχει τη βαρύτητα που είχε με τους παραδοσιακούς τρόπους διδασκαλίας. Κάθε Σύστημα Διαχείρισης Μάθησης δημιουργεί δεσμούς εγγύτητας μεταξύ δασκάλου και μαθητή ή καλύτερα μαθητή και γνωστικού αντικειμένου. Ο μαθητής έχει πλέον πρόσβαση στη γνώση με ποικίλους τρόπους, αποτελώντας μέλος μιας εκπαιδευτικής ηλεκτρονικής κοινότητας (cyber-community). Η ανταλλαγή γνώσης μεταξύ μαθητών με διαφορετικές εμπειρίες τους επιτρέπει να αυξήσουν τις δεξιότητες επικοινωνίας, διαλεκτικότητας και κοινωνικότητάς τους [Flynn 1992, Schlechter 1990]
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Λιοναράκης Α., Προς μια θεωρία της Ανοικτής εξ’ Αποστάσεως Εκπαίδευσης – η εξέλιξη της πολυπλοκότητάς της
http://www.eap.gr/programmes/ekp/ekp65/docs/AR1.doc
προσπελάστηκε 22-11-2006
Μητροπούλου Β.,(2002), Μάθηση με Πολυμέσα: Εφαρμογή στο Σχολικό Θρησκευτικό Μάθημα 17-27
Ausubel (1978), Educational Psychology: A Cognitive View, New York
Κόμης Β., Εισαγωγή στις Εκπαιδευτικές Εφαρμογές των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση.
www.ecedu.upatras.gr/ICTE.pdf προσπελάστηκε 25-11-2006
Θεωρίες μάθησης στην εκπαιδευτική τεχνολογία
http://cds.lib.auth.gr/submit/archive/Griza/gri-2005/513/chapter_2_Learning_Theories_and_Educational_Technology.pdf προσπελάστηκε 22-11-2006
Τριλιανού Θ.,(2004), Μεθοδολογία της Σύγχρονης Διδασκαλίας 107-119
http://www.repuni.org/IMG/pdf?proximite_societe_de_1_information.pdf προσπελάστηκε 25-11-2006
Μανιτσάρης Σ., Παυλίδης Σ., Πέρδος Α., Μπομπόλη Ε.,(2006), Σύστημα Διαχείρισης Μάθησης (ΑΣΕΑ) και ΤΠΕ στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο με διεθνή συμμετοχή. «Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση». Θεσσαλονίκη
Flynn J., (1992), “Cooperative learning and Gagne’s events of instruction: a syncretice view”, Educational Technology, October, 53-60.
Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΗΜΕΡΑ
Είναι κοινός τόπος στην εκπαίδευση ότι οι διδάσκοντες και οι διδασκόμενοι θεωρούν τη μάθηση σαν ένα προϊόν που πουλάει, το οποίο μεταφέρεται δια μέσου της διδακτικής πράξης από τον εκπαιδευτή στον εκπαιδευόμενο.
Πάνω σ’ αυτή την αντίληψη θεσμοθετούνται ολόκληρα εκπαιδευτικά συστήματα. Γενιές ολόκληρες εκπαιδευτικών διαμόρφωσαν συνειδήσεις και πρακτικές βασισμένες στην αρχή των «συγκοινωνούντων δοχείων», όπου οι γνώσεις μεταφέρονται δια της διδασκαλίας στις δεξαμενές των διδασκομένων. Εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις δεκάδων χρόνων που συνεισέφεραν στην πορεία των εκπαιδευτικών συστημάτων, οδήγησαν ένα σύνολο ανθρώπινου δυναμικού στο χώρο της παιδείας, με υψηλό ψυχικό κόστος στο σημείο μηδέν.
Είναι γεγονός ότι κατά διαστήματα προτείνονται «βιταμίνες» (διαθεματικότητα, ολιστική προσέγγιση της μάθησης) για να κάνουν πιο δημιουργική τη μεταβίβαση της γνώσης. Η μεταφορά και μεταβίβαση της γνώσης συντελείται πιο αποτελεσματικά με μεθόδους οι οποίες εμπλουτίζουν τη διδακτική διαδικασία με ποικιλίες μορφών διδασκαλίας [http://www.eap.gr/programmes/ekp/ekp65/docs/AR1.doc]
Το μοντέλο μεταβίβασης της μάθησης φτάνει στα όριά του; Αν ναι τότε ποια είναι αυτά τα όρια; Ίσως είναι δύσκολο να απαντηθεί. Τα αποτελέσματα που εμφανίζονται (σχολική αποτυχία, άγχος) και η εμπειρία δείχνουν ότι η διαδικασία της μάθησης , στο σύνολό της, χρειάζεται διαφορετική αντιμετώπιση.
Η τεχνολογία ανοίγει πλέον νέους δρόμους και προσφέρει περισσότερες δυνατότητες, λειτουργώντας πολλαπλασιαστικά στο φαινόμενο της μάθησης όπου με την εισαγωγή της όσο το δυνατόν μικρότερης ποσότητας πληροφορίας να έχουμε το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα (μαθησιακά άτμητα). Είναι αυτονόητο πως η χρήση της τεχνολογίας δεν είναι πανάκεια, αλλά υποστηρικτική του φαινομένου της μάθησης.
Η μάθηση κατακτάται από τον ίδιο τον ενδιαφερόμενο μέσα από συγκεκριμένες πρακτικές και μεθόδους, όπως η μέθοδος με ανακάλυψη. Η μάθηση δεν είναι προϊόν διδακτικής πράξης , αλλά μαθησιακής (Ausubel 1978).
Στην παρούσα εργασία γίνεται προσπάθεια να παρουσιαστεί το φαινόμενο της μάθησης, μέσα από μια συνοπτική παράθεση κάποιων από τις θεωρίες μάθησης και στην εφαρμογή τους σε Συστήματα Διαχείρισης Μάθησης (Learning Management Systems – LMS) και εξ’ Αποστάσεως Μάθησης.
ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟΣ (BEHAVIORISM)
Για το συμπεριφορισμό η μάθηση συνίσταται στην τροποποίηση της συμπεριφοράς. Ο συμπεριφορισμός δεν ενδιαφέρεται για τις εσωτερικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα στο μυαλό του μαθητή, αλλά εστιάζει την προσοχή του στην ανάλυση των χαρακτηριστικών εισόδου - εξόδου της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Η μάθηση, συνεπώς, είναι ζήτημα δημιουργίας συνδέσεων μεταξύ των ερεθισμάτων και των αντιδράσεων, ενώ για να αντιληφθούμε την πολυπλοκότητα των συμπεριφορών πρέπει να τις κατατμήσουμε σε μαθησιακά άτμητα [www.ecedu.upatras.gr/ICTE.pdf].
Βασικές αρχές του συμπεριφορισμού:
Αντικείμενο μελέτης είναι η παρατηρήσιμη συμπεριφορά και όχι οι εσωτερικές νοητικές διεργασίες.
Η συμπεριφορά μελετάται με βάση τη σχέση ερεθίσματος (stimuli) – αντίδρασης (response). Μάθηση είναι η μεταβολή της συμπεριφοράς που προκύπτει μέσω των εμπειριών και της εξάσκησης[http://cds.lib.auth.gr/submit/archive/Griza/gri-2005 513/chapter_2_Learning_Theories _and_Educational_Technology.pdf].
Βασική θεωρείται, επίσης, η ενίσχυση σε ένα ερέθισμα.
Η αρχή ενίσχυσης μπορεί να εφαρμοστεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο σε εκπαιδευτικό λογισμικό, καθώς επίσης και κατά τη δημιουργία εκπαιδευτικού υλικού σε μια πλατφόρμα εξ’ αποστάσεως εκπαίδευσης [Μητροπούλου Β. 2002].
ΘΕΩΡΙΑ ΓΝΩΣΤΙΚΟΥ ΦΟΡΤΙΟΥ (COGNITIVE LOAD THEORY)
Διατυπώθηκε από τον J. Sweller, με σκοπό την εφαρμογή της γνωστικής ψυχολογίας στο διδακτικό σχεδιασμό.
Οι βασικές παραδοχές της θεωρίας του γνωστικού φορτίου αφορούν τη γνωστική αρχιτεκτονική του ανθρώπινου νου, δηλαδή:
τις περιορισμένες δυνατότητες της μνήμης εργασίας
την απεριόριστη χωρητικότητα της μακρόχρονης μνήμης
την κωδικοποίηση της γνώσης σε σχήματα (schemata – Piaget) και
το ρόλο της εποικοδόμησης και αυτοματοποίησης των σχημάτων στη μάθηση.
Οι κύριοι στόχοι της διδασκαλίας είναι η εποικοδόμηση και αυτοματοποίηση σχημάτων. Αν τα σχήματα είναι αποθηκευμένα στη μακροχρόνια μνήμη, για να οικοδομηθούν πρέπει να μεταφερθούν στη μνήμη εργασίας. Το φορτίο της μνήμης εργασίας εξαρτάται από τον αριθμό των στοιχείων που πρέπει να επεξεργαστούν ταυτόχρονα.
Οι δυνατότητες της μνήμης εργασίας μπορούν να αυξηθούν χρησιμοποιώντας μηνύματα διπλής μορφής, δηλαδή οπτικά και ηχητικά, ώστε να γίνεται αξιοποίηση και των δύο καναλιών επεξεργασίας και εισόδου των πληροφοριών στον εγκέφαλο, του οπτικού και του ακουστικού.
Για παράδειγμα, μπορεί να δημιουργηθεί κατάλληλο λογισμικό στο οποίο γίνεται εκμετάλλευση και των δύο καναλιών με αφήγηση, κείμενο και εικόνα ταυτόχρονα. Ανάλογα με τον τύπο του μαθητή (οπτικού ή ακουστικού) δίνεται η δυνατότητα επιλογής της χρήσης ενός μόνο καναλιού (οπτικό ή ακουστικό) ή και των δύο ταυτόχρονα.
Από τη θεωρία του γνωστικού φορτίου προκύπτουν πρότυπα σχεδιασμού διδακτικών μέσων και πρακτικών που ανταποκρίνονται στις δομές της ανθρώπινης γνωστικής αρχιτεκτονικής. Ο σχεδιασμός των διδακτικών μέσων πρέπει να γίνεται με προσοχή ως προς τη δομή της παρουσίασης των πληροφοριών, ώστε να αποτραπεί η υπερφόρτωση της μνήμης εργασίας.
ΕΠΟΙΚΟΔΟΜΗΤΙΣΜΟΣ (CONSTRUCTIVISM)
Ο εποικοδομητισμός δίνει έμφαση στην αλληλεπίδραση ατόμων και καταστάσεων για την απόκτηση και βελτίωση δεξιοτήτων και γνώσεων.
Σύμφωνα με τη θεωρία του εποικοδομητισμού η μάθηση είναι μια υποκειμενική και εσωτερική διαδικασία οικοδόμησης νοημάτων και θεωρείται αποτέλεσμα οργάνωσης και προσαρμογής των νέων πληροφοριών σε ήδη υπάρχουσες γνώσεις. Έτσι πρέπει να λαμβάνονται υπόψη το γνωστικό επίπεδο και οι αντιλήψεις των μαθητών. Αυτοί δομούν τα νοητικά τους σχήματα από γεγονότα που βιώνουν (εμπειρίες) και τα οποία φιλτράρονται μέσα από τις προηγούμενες εμπειρίες τους [http://cdc.lib.auth.gr/submit/archive/Griza/gri-2005513/chapter_2_Learning_Theories_and_Educational_Technology.pdf].
Σύμφωνα με τον Piaget η αφομοίωση και η προσαρμογή αποτελούν βασικές έννοιες της θεωρίας του εποικοδομητισμού [www.ecedu.upatras.gr/ICTE.pdf]. Η αφομοίωση είναι ενέργεια του οργανισμού να εντάξει πληροφορίες και εμπειρίες σε σχήματα δραστηριοτήτων που ήδη διαθέτει (εσωτερικές γνωστικές δομές). Κατά την αφομοίωση γίνεται ενσωμάτωση νέων αντικειμένων και γεγονότων στα υπάρχοντα νοητικά σχήματα. Η αναπροσαρμογή είναι η διεργασία της μεταβολής των εσωτερικών γνωστικών δομών ώστε να εναρμονιστούν με το εξωτερικό περιβάλλον. Η αφομοίωση και αναπροσαρμογή είναι διεργασίες που λειτουργούν μαζί. Καθώς η πραγματικότητα αφομοιώνεται, οι γνωστικές δομές ανασχηματίζονται.
Κατά τους R. Gagne και Bruner, ο μαθητής μπορεί να μάθει οτιδήποτε, εφόσον έχει αφομοιώσει όλες τις σχετικές, με το προς μάθηση αντικείμενο (εφόσον του δοθεί στο ανάλογο επίπεδο της ηλικίας του), προηγούμενες γνώσεις. Η δομή του περιεχομένου της γνωστικής ύλης πρέπει να είναι οργανωμένη με ιεραρχικό τρόπο. Για να προχωρήσει ο μαθητής από το ένα επίπεδο στο άλλο πρέπει πρώτα να καταστήσει τις γνώσεις από όλα τα προηγούμενα [Μητροπούλου Β. 2002].
Η άποψη αυτή βρίσκει εφαρμογή σε ένα Σύστημα Διαχείρισης Μάθησης στην εξ’ Αποστάσεως Εκπαίδευση με το Παιδαγωγικό Μονοπάτι (πρότυπο Sharable Content Object Reference Model – SCORM).
ΘΕΩΡΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ (INFORMATION PROCESSING THEORY)
Δύο βασικές παραδοχές βρίσκονται στο κέντρο της θεωρίας επεξεργασίας της πληροφορίας:
· η ανθρώπινη μνήμη είναι ένας ενεργός και οργανωμένος επεξεργαστής πληροφοριών και
· η προηγούμενη γνώση παίζει σπουδαίο ρόλο στη μάθηση.
[http://cds.lib.auth.gr/submit/archive/Griza/gri-2005-513/chapter_2_Learning_Theories_and_Educational_Technology.pdf]
Η θεωρία επεξεργασίας πληροφοριών στηρίζεται στην υπόθεση ότι το ανθρώπινο μυαλό συνεχώς προσλαμβάνει πληροφορίες από το εξωτερικό ή το εσωτερικό περιβάλλον, τις επεξεργάζεται και τις αποθηκεύει αναλόγως σε μνήμες διαφορετικής χωρητικότητας (μακροπρόθεσμη και βραχυπρόθεσμη). Ο εγκέφαλος, δηλαδή, λειτουργεί όπως ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής, στον οποίο εισάγονται τα στοιχεία ή οι πληροφορίες, γίνεται η επεξεργασία τους και εξάγονται τα αποτελέσματα, βάσει των οποίων συμπερασμάτων δείχνουν ότι η μάθηση πραγματοποιήθηκε.
Σύμφωνα με το μηχανισμό μνήμης, η θεωρία επεξεργασίας πληροφοριών διακρίνει τη μνήμη σε βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη. Η βραχυπρόθεσμη αποτελεί το χώρο επεξεργασίας των πληροφοριών. Τα δεδομένα κωδικοποιούνται, αποθηκεύονται προσωρινά εκεί και διατηρούνται για 20 δευτερόλεπτα. Μέσω, όμως, της επανάληψης οι πληροφορίες διατηρούνται περισσότερο χρόνο, συστηματοποιούνται, δομούνται με κατάλληλο τρόπο και αποθηκεύονται μόνιμα στη μακροπρόθεσμη μνήμη. Στην περίπτωση ανάκλησης των πληροφοριών από τη μακροπρόθεσμη μνήμη γίνεται πρώτα το πέρασμά τους στη βραχυπρόθεσμη και ύστερα η εξωτερίκευσή τους.
Η βραχυπρόθεσμη μνήμη συγκρατεί περιορισμένο μόνο αριθμό πληροφοριών σε μια δεδομένη στιγμή. Εάν είναι πλήρης, η νέα πληροφορία που ανακαλείται είτε από το εξωτερικό περιβάλλον, είτε από τη μακροπρόθεσμη μνήμη, γίνεται αποδεκτή στη θέση της παλιάς, η οποία χάνεται. Μέσω της επανάληψης, όμως, είναι δυνατό να διατηρηθεί η παλιά πληροφορία στη βραχυπρόθεσμη μνήμη για περισσότερο καιρό.
Με βάση τη θεωρία της επεξεργασίας των πληροφοριών ο εκπαιδευτικός μπορεί να επηρεάσει θετικά το φαινόμενο της μάθησης, αν χρησιμοποιήσει κατάλληλες διδακτικές ενέργειες, όπως η διέγερση της προσοχής των μαθητών, η χρήση εποπτικών μέσων, hypermedia. [Τριλιανός]
ΕΞ’ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΜΑΘΗΣΗ
Ορισμός
Στο πιο βασικό της επίπεδο η εξ’ αποστάσεως μάθηση λαμβάνει χώρα όταν ο καθηγητής και ο μαθητής χωρίζονται από φυσική απόσταση και η τεχνολογία (Η/Υ, φωνή, βίντεο) χρησιμοποιείται για να γεφυρώσει το χάσμα.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Διαμοιρασμός γνώσης (Sharp of Knowledge)
Αλληλεπίδραση μεταξύ δασκάλου – μαθητή
Διαχείριση μαθήματος – τάξης – σχολείου
Ενδυνάμωση (motivation) της επιθυμίας για πρόσβαση στη γνώση
Αυτοαξιολόγηση (self-evaluation) των μαθητών για το ποσοστό αφομοίωσης της γνώσης
Προσαρμοστικότητα (adaptivity) στις προσωπικές ανάγκες δασκάλου – μαθητή
Ποιες είναι οι διαστάσεις της εφαρμογής ενός Συστήματος Διαχείρισης Μάθησης (LMS) σε ένα σχολείο;
1. Αποθήκευση και προβολή του εκπαιδευτικού πολυμεσικού υλικού
2. Εξ’ αποστάσεως διαχείριση μέσω φυλλομετρητή (browser) για κάθε χρήστη και διαχειριστή. Δεν απαιτούνται ειδικές γνώσεις για τη διαχείρισή του.
3. Δυνατότητα δημιουργίας διαφορετικών τύπων χρηστών άρα:
· Προσαρμογή του ΣΔΜ στις προσωπικές ανάγκες του κάθε χρήστη
· Δυνατότητα στο σύνολο των καθηγητών ενός σχολείου να δημοσιεύσουν το υλικό τους. Το Σύστημα μπορεί να διαχειριστεί, ταυτόχρονα, μέχρι και 20.000 μαθήματα.
Η ανάγκη συνεύρεσης δασκάλου – μαθητή στον ίδιο χώρο (τάξη), παύει να έχει τη βαρύτητα που είχε με τους παραδοσιακούς τρόπους διδασκαλίας. Κάθε Σύστημα Διαχείρισης Μάθησης δημιουργεί δεσμούς εγγύτητας μεταξύ δασκάλου και μαθητή ή καλύτερα μαθητή και γνωστικού αντικειμένου. Ο μαθητής έχει πλέον πρόσβαση στη γνώση με ποικίλους τρόπους, αποτελώντας μέλος μιας εκπαιδευτικής ηλεκτρονικής κοινότητας (cyber-community). Η ανταλλαγή γνώσης μεταξύ μαθητών με διαφορετικές εμπειρίες τους επιτρέπει να αυξήσουν τις δεξιότητες επικοινωνίας, διαλεκτικότητας και κοινωνικότητάς τους [Flynn 1992, Schlechter 1990]
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Λιοναράκης Α., Προς μια θεωρία της Ανοικτής εξ’ Αποστάσεως Εκπαίδευσης – η εξέλιξη της πολυπλοκότητάς της
http://www.eap.gr/programmes/ekp/ekp65/docs/AR1.doc
προσπελάστηκε 22-11-2006
Μητροπούλου Β.,(2002), Μάθηση με Πολυμέσα: Εφαρμογή στο Σχολικό Θρησκευτικό Μάθημα 17-27
Ausubel (1978), Educational Psychology: A Cognitive View, New York
Κόμης Β., Εισαγωγή στις Εκπαιδευτικές Εφαρμογές των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση.
www.ecedu.upatras.gr/ICTE.pdf προσπελάστηκε 25-11-2006
Θεωρίες μάθησης στην εκπαιδευτική τεχνολογία
http://cds.lib.auth.gr/submit/archive/Griza/gri-2005/513/chapter_2_Learning_Theories_and_Educational_Technology.pdf προσπελάστηκε 22-11-2006
Τριλιανού Θ.,(2004), Μεθοδολογία της Σύγχρονης Διδασκαλίας 107-119
http://www.repuni.org/IMG/pdf?proximite_societe_de_1_information.pdf προσπελάστηκε 25-11-2006
Μανιτσάρης Σ., Παυλίδης Σ., Πέρδος Α., Μπομπόλη Ε.,(2006), Σύστημα Διαχείρισης Μάθησης (ΑΣΕΑ) και ΤΠΕ στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο με διεθνή συμμετοχή. «Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση». Θεσσαλονίκη
Flynn J., (1992), “Cooperative learning and Gagne’s events of instruction: a syncretice view”, Educational Technology, October, 53-60.
Σάββας Παυλίδης
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)
